သိမ္အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ (၅)

(၄) အရိပ္ကိုနိမိတ္လုပ္ေသာသိမ္

ဤသိမ္ကား နိမိတ္လုပ္ႏုိင္ေသာ ဝတၳဳ ၈- မ်ဳိးတြင္ အပါအဝင္မဟုတ္ေသာ ေတာင္ရိပ္စေသာ အရိပ္တို႔တြင္ တခုခုကို နိမိတ္လုပ္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္တည္း။ အရိပ္ဟူသည္မွာ တေနရာတည္း၌ တည္ရွိေနသည္မဟုတ္၊ အၿမဲတမ္း ေရႊ႕ေနသည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အရိပ္ကို နိမိတ္မလုပ္ရျခင္း ျဖစ္ဟန္တူသည္။

(၅) နိမိတ္လုံးဝမရွိေသာသိမ္

ဤအမွတ္ ၅- သိမ္ကား အျခင္းခပ္သိမ္းနိမိတ္တို႔ကို မထားမၾကားပဲ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္တည္း။ နိမိတ္ဟူသည္ နယ္ျခားအမွတ္အသားပင္ျဖစ္၏။ နိမိတ္မရွိလွ်င္ မည္သည့္ေနရာ၌ သိမ္ျဖစ္သည္ေျပာရန္ပင္ မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့၍ ဤသိမ္မ်ဳိးမွာ သိမ္ပ်က္ပင္ ျဖစ္ရေတာ့သည္။

(၆) သိမ္ပ၌တည္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္

သိမ္ပ၌တည္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္ဟူသည္ နိမိတ္တို႔ကိုၾကားၿပီးေနာက္ နိမိတ္တို႔၏ အျပင္ဖက္ကေန၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္တည္း။ ကမၼဝါဖတ္၍ သမုတ္ေသာရဟန္းတို႔က နိမိတ္အျပင္ဘက္ေရာက္ေနသျဖင့္ ဤသိမ္လည္း သိမ္ပ်က္ျဖစ္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ေက်ာင္းတိုက္တခု၌ ခ႑သိမ္, မဟာသိိမ္ႏွစ္မ်ဳိးလုံး သမုတ္ေသာအခါ “ ခ႑သိမ္၌ေန၍ မဟာသိမ္ကို မသမုတ္ရ၊ မဟာသိမ္၌ေန၍ ခ႑သိမ္ကို မသမုတ္ရ” ဟု အ႒ကထာ၌ မိန္႔ဆိုျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ (ခ႑သိမ္, မဟာသိိမ္အေၾကာင္း လာလတၱံ႕ကထာတို႔၌ ထင္ရွားလတၱံ႕) ဤ၌ ကမၼဝါဖတ္၍ သမုတ္သည္ကိုသာ ဆိုသျဖင့္ နိမိတ္ၾကားရာတြင္မူ အတြင္းျဖစ္ေစ၊ အျပင္၌ျဖစ္ေစေန၍ ၾကားႏုိင္သည္သာ။

(ကခၤ ါဋီကာသစ္၊ ၁၃၇)

  (၇- ၈- ၉) ျမစ္, သမုျဒာ, ဇာတႆရအိုင္၌ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္မ်ား

“ အလုံးစုံေသာျဖစ္သည္ သိမ္မဟုတ္၊ အလုံးစုံေသာ သမုျဒာသည္ သိမ္မဟုတ္၊ အလုံးစုံေသာ ဇာတႆရအိုင္သည္ သိမ္မဟုတ္” ဟု ဘုရားရွင္ ေဟာေတာ္မူခ်က္ရွိေသာေၾကာင့္ ျမစ္, သမုျဒာ, ဇာတႆရအိုင္တို႔၌ သိမ္သမုတ္ေသာ္လည္း သိမ္မျဖစ္သည္သာ၊ သမုတ္ေသာ္လည္း သမုတ္အပ္သည္ မမည္ဟူလို။

ဤျမစ္, သမုျဒာ, ဇာတႆရအိုင္တို႔၌ သမုတ္အပ္ေသာ သိမ္တို႔ကို သိမ္ပ်က္ဟု ဆိုရျခင္းမွာ ယင္းတို႔၌ သမုတ္အပ္ေသာ္လည္း ဗဒၶသိ္မ္မျဖစ္သည္ကို ရည္ရြယ္၍ဆိုျခင္းျဖစ္၏။ ယင္းတို႔၌ လုံးဝ ကံျပဳ၍မရဟု ဆိုလိုသည္မဟုတ္။ ယင္းတို႔ကား ကမၼဝါစာျဖင့္ မသမုတ္ရပဲ မိမိအလိုလိုပင္ (ေရတက်အတြင္း) သိမ္ျဖစ္ေနေသာ အရပ္တို႔တည္း။ ထိုေၾကာင့္ ျမစ္, သမုျဒာ, ဇာတႆရအိုင္တို႔၌ ဥဒကုေကၡပသိမ္ (ေရတက်သိမ္ (ဝါ) ေရသိမ္) အျဖစ္ျဖင့္ သိမ္သမုတ္ ကံမွတပါးေသာ သံဃာ့ကံအားလုံးကို ျပဳေကာင္းသည္သာဟု မွတ္အပ္ေပသည္။ ဤ၌ ဇာတႆရအိုင္ဟူသည္ မည္သူကမွ် ျပဳလုပ္အပ္သည္ မဟုတ္ပဲ အလိုလို ျဖစ္ေန၍ ထက္ဝန္းက်င္မွ စီးဝင္လာေသာ ေရျဖင့္ ျပည့္ေနေသာ အိုင္တည္း။

(၁၀) စပ္၍ သမုတ္ေသာသိမ္

ဤသိမ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ မဟာဝါအ႒ကထာ (၃၃၇) ကခၤ ါ အ႒ကထာ (၈၈) တုိ႔၌ ဤသို႔ဖြင့္ျပၾကည္။

“ ေက်ာင္းေဟာင္း၏ အေရွ႕ဖက္၌ သရက္ပင္ႏွင့္ သေျပပင္တို႔ အခ်င္းခ်င္းေရာယွက္ေသာ အကိုင္းရွိကုန္အ့ံ။ ထုိတြႈ္ သရက္ပင္၏ အေနာက္ဖက္၌ သေျပပင္ရွိအံ့။ ေက်ာ္ငးေဟာင္း၏သိမ္ (မဟာသိိမ္) ကိုလည္း သေျပပင္ကို အတြင္းသြင္း၍ သရက္ပင္ကို နိမိတၾကား၍ ဖြဲ႕အပ္သည္ျဖစ္အံ့။ ထုိ႔ေနာက္ ထိုေက်ာင္းေဟာင္း၏ အေရွ႕ဘက္၌ ေက်ာင္းသစ္တည္၍ သိမ္ (ထိုေက်ာင္းသစ္ မဟာသိမ္) ကိုဖြဲ႕ေသာ ရဟန္းတို႔သည္ သရက္ပင္တို႔ကို အတြင္းျပဳ၍ သေျပင္ကို နိမိတ္ၾကား၍ ဖြဲ႕ကုန္အံ့။ သိမ္ခ်င္း (မိမိသိမ္ျဖင့္ သူတပါးသိမ္ကို) စပ္အပ္သည္မည္၏”။

(၁၁) လႊမ္း၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္

“သူတပါးတို႔၏ ဗဒၶသိမ္ကို အကုန္လုံးျဖစ္ေစ, ယင္း၏ တစိတ္တပိုင္းကိုျဖစ္ေစ အတြင္းသြင္း၍ မိမိသိမ္ကို သမုတ္လွ်င္” သိမ္ခ်င္း (မိမိသိမ္ျဖင့္ သူတပါးသိမ္ကို) လႊမ္းမိုးအပ္သည္မည္ေၾကာင္း ဆုိခဲ့ၿပီးအ႒ကထာတို႔၌ မိန္႔သည္။ အ႒ကထာတို႔၌ ဤမွ်သာဆိုသျဖင့္ စပ္သိမ္ႏွင့္ လႊမ္းသိမ္ (သေမၻဒႏွင့္ အေဇၩာတၳရဏ) တို႔ အထူးမွာ မထင္ရွားပဲရွိေနသည္။ ထိုကိုထင္ရွားေအာင္ ဋီကာဆရာေတာ္တို႔က ဆက္၍ ဖြင့္ျပၾကသည္။ ထုိဋီကာတို႔၏ အာေဘာ္ကား ဤသို႔တည္း။

သေမၻဒသိမ္အဖြင့္၌ အ႒ကထာတို႔ဝယ္ “ေရာယွက္ေသာ အကိုင္းရွိကုန္အံ့” ဟူေသာ စကားျဖင့္ ထိုသစ္ပင္တို႔ကို တပင္ႏွင့္တပင္ အလြန္းနီးသည္ကို သိေစသည္။ သစ္ပင္ႏွစ္ပင္တို႔ အလြန္နီးသည္ဆိုသျဖင့္ ထုိႏွစ္ပင္အၾကားအရပ္သည္ ရဟန္းေလးပါး ထိုင္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ မက်ယ္ဟုလည္း ဆိုလိုရာေရာက္သည္။ “ေရာယွက္ေသာ အကိုင္း” ဟုသာ ဆိုသျဖင့္ ပင္စည္ခ်င္းကား မေရာယွက္, မထိစပ္၊ ပင္စည္ခ်င္း မထိစပ္ေသာေၾကာင့္ တပင္ကိုအတြင္းျပဳ၍ တပင္ကို နိမိတ္ၾကားႏုိင္ျခင္းျဖစ္သည္။ အကယ္၍ ထိစပ္ေနပါမူ တစပ္တည္းျဖစ္ေန၍ မည္သည့္ပင္ကိုပင္ နိမိတ္ၾကားသည္ျဖစ္ေစ ႏွစ္ပင္လုံးပင္ သိိမ္မွအပ ျဖစ္ရာသည္။ အေဇၩာတၱရဏကိုျပရာ စကားရပ္၌လည္း “ တစိတ္တပိုင္း”အရ သစ္ပင္ႏွစ္ပင္ၾကားအရပ္ထက္က်ယ္ေသာ အရပ္ကို ယူရမည္။ သို႔ယူမ် အ႒ကထာ စကားႏွစ္ရပ္ သန္႔ရွင္းမည္။

ထို႔ေၾကာင့္ “ရဟန္းေလးပါး ထုိင္ေနေလာက္ေအာင္ က်ယ္ေသာအရပ္ႏွင့္ ယင္းမွအထက္ သိမ္ေဟာင္းကို အကုန္လုံးအထိ အတြင္းျပဳ၍ သမုတ္လွ်င္လႊမ္း၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္, ရဟန္းေလးပါး ထိုေလာက္ေအာင္က်ယ္ေသာ အရပ္မွ ေအာက္တဆံျခည္ဖ်ားမွ်အထိ သိမ္ေဟာင္းကို အတြင္းျပဳ၍ သမုတ္လွ်င္ စပ္၍ သမုတ္အပ္ေသာ သိမ္” ဟု ခြဲျခားရမည္ဟူလို (သာရတၱတ၊ ၂၇၅။ ဝိမတိ၊ ဒု၊ ၁၆၈။ ကခၤ ါဋီကာ သစ္၊ ၁၃၇။ ဝိနယာလကၤာရ၊ ပ၊ ၃၄၄)။

သာရတၳ, ကခၤ ါဋီကာသစ္တို႔၌ “ ရဟန္းတို႔တည္၍ ကံျပဳေလာက္ေသာေနရာ” ဟုသာဆို၍ ၄- ပါးဟု အတိအက်မဆို၊ သို႔ေသာ ရဟန္း ၄- ပါး အနည္းဆုံးရွိမွ သံဃာ့ကံျပဳႏိုင္သည္ ျဖစ္ရကား ရဟန္း ၄- ပါးဟု ဝိမတိဆိုသည္ႏွင့္ အတူတူပင္ျဖစ္ေတာ့သည္။ ဤဋီကာတို႔အဆိုကို မႏွစ္သက္ေသာ ဆရာေတာ္တို႔လည္း ရွိၾကသည္။ ယင္းဆရာေတာ္တို႔ကား “တစိတ္တပိုင္း” ဆိုေသာ စကားအရ တဆံျခည္ဖ်ားမွ အထက္ကိုယူရမည္၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ “သိမ္ခ်င္းထိ႐ုံမွ် ျဖစ္လွ်င္ သေမၻဒ၊ အယုတ္သျဖင့္ တဆံျခည္ဖ်ားမွ်ပင္ လႊမ္းမိုးက်ဳးေက်ာ္လွ်င္ အေဇၩာတၳရဏ” ဟု မိန္႔ေတာ္မူၾကသည္။

ဤသို႔စပ္၍, လႊမ္း၍ သမုတ္ရာ၌ အစပ္, အလႊမ္းခံရေသာ သိမ္ေဟာင္းကား ပ်က္မသြားေပ။ စပ္ေသာ, လႊမ္းေသာ အသစ္သမုတ္အပ္ေသာ သိမ္သာ သိမ္ပ်က္ျဖစ္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ဤအျဖစ္ႏွစ္ပါးႏွင့္တကြ သီမာသကၤရ (သိမ္ခ်င္းေရာေသာ) အျပစ္ပါကင္းစင္ေစျခင္းငွာ သိမ္မသမုတ္မီ သိမ္ႏုတ္ရျခင္း, ႏုတ္ေသာအခါလည္း အထပ္ထပ္ႏုတ္ရျခင္း, ခ်ဲ႕၍ ႏုတ္ရျခင္းအမႈမ်ားကို ျပဳၾကရျခင္းျဖစ္ေပသည္။

ဤသို႔လွ်င္ ဆိုခဲ့ၿပီး သိမ္ပ်က္ ၁၁- မ်ဳိးမျဖစ္ေစဘဲ ေအာင္ျမင္ေသာ သိမ္ျဖစ္ေအာင္ သမုတ္အပ္ေလသည္။ ထိုသို႔မဟုတ္လွ်င္ ေအာင္ျမင္ေသာ ဗဒၶလကၡဏာအမ်တ္(၁) ႏွင့္ ကိုက္ညီ ျပည့္စုံေလေတာ့သည္။

ရွင္သီလာနႏၵာဘိဝံသ (D.Litt.)
အဂၢမဟာမ႑ိတ- အဂၢမဟာသဒၶမၼေဇာတိကဓဇ
ပါေမာကၡခ်ဳပ္ဆရာေတာ္
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေထရဝါဒဗုဒၶသာသနာျပဳတကၠသိုလ္

သိမ္သင္တန္း စာအုပ္မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။

. ဓမၼေ၀ဒဂူ